Adaptacja i reżyseria: Szymon Kuśmider.

Realizacja akustyczna: Andrzej Brzoska.

Muzyka: Jerzy Rogiewicz.

Emisjia: 18.09.2019 godz: 19.00.

Obsada: Piotr Adamczyk (Pan Kalikst Bałandaszek), Lidia Sadowa (Spika hrabina Tremendosa), Dominika Ostałowska (Marianna Splendorek), Dominika Kluźniak (Ficia), Jan Englert (Dyrektor teatru Gamracy Vigor), Marek Walczak (Melchior Abłoputo), Rafał Zawierucha (Gliwuś Kretowiczka), Jadwiga Jankowska-Cieślak (Protruda Ballafresco/Halucyna Bleichertowa), Szymon Kuśmider (Salomon Prangier), Katarzyna Dąbrowska (Rosika Prangier), Przemek Bluszcz (Seraskier Banga Tefuan)

„ONI” to dramat Stanisława Ignacego Witkiewicza z 1920 roku, opowiadający historię Pana Kaliksta Bałandaszka, artysty i kolekcjonera sztuki, oraz jego partnerki, aktorki Spiki. Para żyje w swoim dworku, chroniąc się przed „zwykłym życiem”. Kiedy pojawia się „Komitet ds. zwalczania nowych sztuk”, który postuluje zautomatyzowanie wszelkich form sztuki, życie bohaterów ulega gwałtownej zmianie. Seraskier Banga Tefuan, lider Komitetu, wierzy, że sztuka jest bezprawna i potwierdza wartość indywidualnych, zgubnych objawów.

Słuchowisko „Oni” w reżyserii Szymona Kuśmidera to wybitna adaptacja dzieła Stanisława Ignacego Witkiewicza, która w sposób niezwykle sugestywny oddaje surrealistyczny, absurdalny świat przedstawiony przez autora. Witkiewicz, jako mistrz groteski, stawia przed swoimi bohaterami i słuchaczami fundamentalne pytania dotyczące natury sztuki, wolności twórczej i wpływu totalitarnej władzy na jednostkę. Kuśmider, poprzez swoją reżyserię, doskonale balansuje między dramatem a czarnym humorem, sprawiając, że słuchowisko pozostaje zarówno intrygujące, jak i niepokojące.

W centrum tej adaptacji znajduje się Kalikst Bałandaszek, grany przez Piotra Adamczyka. Postać ta, będąca alter ego samego Witkacego, to artysta pogrążony w dekadenckiej izolacji, dla którego świat zewnętrzny staje się coraz bardziej obcy i wrogi. Adamczyk w swojej roli doskonale oddaje tragizm bohatera, który z jednej strony pragnie zachować niezależność twórczą, z drugiej zaś zmaga się z beznadziejnością sytuacji, w której nie ma miejsca na indywidualną ekspresję. Jego interakcje z pozostałymi postaciami, szczególnie z Lidą Sadową jako hrabiną Tremendosą, pełne są napięcia i ironii, które budują atmosferę zagrożenia, jednocześnie ukazując absurdalność konfliktu między artystami a Komitetem.

Dominika Ostałowska w roli Marianny Splendorek oraz Dominika Kluźniak jako Ficia to również postacie o bogatej symbolice, reprezentujące różne podejścia do sztuki i życia. Ostałowska gra z dystansem i elegancją, podczas gdy Kluźniak wnosi do swojej postaci więcej energii i młodzieńczej naiwności, co tworzy ciekawy kontrast i podkreśla wielowymiarowość świata Witkacego. W ich postaciach odbijają się dylematy moralne i artystyczne, jakie niesie ze sobą konfrontacja z autorytarną wizją sztuki narzucaną przez Seraskiera.

Realizacja akustyczna Andrzeja Brzoski zasługuje na szczególne uznanie. Jego praca przy tworzeniu dźwiękowej warstwy słuchowiska doskonale oddaje atmosferę oniryczności i surrealizmu, tak charakterystyczną dla twórczości Witkacego. Efekty dźwiękowe, z jednej strony subtelne, z drugiej budujące nastrój grozy i napięcia, w połączeniu z muzyką Jerzego Rogiewicza, tworzą przestrzeń, w której słuchacz łatwo zanurza się w absurdalny świat „Onych”. Rogiewicz, poprzez dynamiczne, czasem niepokojące kompozycje, potęguje wrażenie nieustannego zagrożenia, jakie czai się na każdym kroku.

Jednym z najciekawszych aspektów słuchowiska jest kreacja Seraskiera Bangi Tefuana, granego przez Przemka Bluszcza. Jego postać, będąca uosobieniem totalitarnej władzy, która próbuje kontrolować sztukę i życie jednostki, jest przedstawiona z wielką siłą i sugestywnością. Bluszcz z niesamowitą precyzją odgrywa Seraskiera jako charyzmatycznego, ale jednocześnie groźnego lidera, który za pomocą swojego fanatyzmu próbuje narzucić swoją wizję świata artystom. W jego głosie słychać zarówno pewność siebie, jak i niebezpieczny fanatyzm, co sprawia, że jego postać budzi zarówno podziw, jak i lęk.

Warto także zwrócić uwagę na postać Protrudy Ballafresco, w którą wciela się Jadwiga Jankowska-Cieślak. Jej podwójna rola – Ballafresco i Halucyny Bleichertowej – to majstersztyk aktorski. Jankowska-Cieślak balansuje między dwiema skrajnie różnymi postaciami, tworząc intrygujący i niepokojący obraz kobiet zanurzonych w świecie halucynacji, a jednocześnie próbujących zrozumieć i odnaleźć się w rzeczywistości opanowanej przez Komitet.

Słuchowisko „Oni” to doskonała adaptacja dramatów Witkacego, w której groteska miesza się z głęboką refleksją nad kondycją człowieka w obliczu systemu. Kuśmider, dzięki wybitnej obsadzie i perfekcyjnej realizacji akustycznej, stworzył dzieło, które nie tylko oddaje ducha Witkiewiczowskiej twórczości, ale także zaprasza do ponownej refleksji nad rolą sztuki w czasach kryzysu i manipulacji.